Chingizxon - Mo'g'ullar davlatining asoschisi va eng birinchi buyuk xoni. Bosqinchi hukmdor shu qadar shafqatsiz va beraxm bo'lganki, hatto Gitler ham uning oldida oddiy havaskordek tuyiladi.
XIII asr boshlarida Mo'g'ullar davlati o'ziga butun Osiyoni bo'ysundiradi va hech bir dushman Chingizxon va uning qonxo'r Askarlariga qarshi chiqa olmaydi.
1. 40 million odamning o'ldirilishi
40 миллионов убитых людей
Tarixchilarning fikriga ko'ra, Chingizxon 40 million odamning o'limiga sababchi bo'lgan. Bu o'sha davrda dunyo aholisining 11%ini tashkil etgan. Xonning hukmronlik davri hattoki XIII asr iqlimiga ham ta'sir qilgan edi: bu esa atmosferaga 700 million tonna CO2 chiqishiga yo'l qo'ymaslik oqibatida sayyoraning sovub ketishi boshlangan edi.
2. 10 yoshli Chingizxon o'z akasining qotili
10-летний Чингисхан убил сводного брата
Bo'lajak hukmdorning bolalik davri og'ir kechgan. Chingizxon atigi 9 yoshda ekanligida otasi dushman tomonidan zaxarlangan. Shuning uchun onasi 7 nafar farzandni o'zi tarbiya qilgan. Oila ochlikdan aziyat chekardi. Bir kuni tutingan akasi Chingizxon bilan ovqatini bo'lishmagani uchun u akasining qotiliga ayalangan.
3. Chingizxon - xonning haqiqiy ismi emas
Чингисхан - не настоящее имя хана
Chingizxonning haqiqiy ismi - Temuchin. Otasi Yasug'oy bahodir o'g'lini o'z asirligidagi tatar qabilalari boshlig'i Temuchin sharafiga ataydi. "Chingizxon" esa uning unvoni. "Xon" - hokim, "Chingiz" - o'sha davrda "ummon" ma'nosini anglatgan, hozirda esa bu so'z "hokim" deb tarjima qilinadi.
4. Qiynashning o'ta shafqatsiz metodlari
Зверские методы пыток
Buyuk xon dushmanlarining ko'zi va quloqlariga eritilgan kumush quydirgan. Bundan tashqari u odamlarni umurtqasi sinmagunicha piyozga o'xshab bukishlarini ham sevib tomosha qilgan. G'alabani ular dushman tanasi ustida turib nishonlashgan. Bunda mo'g'ullar ularning tanasi ustiga doska va stollar qo'yishgan, so'ng ustiga chiqib, qurbon ezilib o'lguniga qadar ichkiliklar ichishgan. 5. Asir qabilalar orasidagi go'zallik tanlovlari
Конкурсы красоты среди пленниц
Chingizxon ayollarni yaxshi ko'rgan va xar bir yutug'idan so'ng o'zi va armiyasi uchun asir qabilalar orasidan eng chiroyli ayollarni tanlab olgan. U hattoki kanizaklari orasida go'zallik tanlovlarini ham uyushtirib turgan. Uning haramida bir necha ming ayollar yashagan bo'lib, ularning ko'pchiligi Chingizxondan farzandlar dunyoga keltirgan.
6. Buyuk xon kuchli askarlar ustidan g'alaba qozongan
Великий хан одерживал победы над сильнейшими армиями
Xonning armiyasi - 90 ming mo'g'ulni, Szin sulolasi armiyasi esa - 1 million askarni tashkil etgan. Shunday bo'lsa ham, ular g'alabani qo'ldan boy berishmadi. Chingizxon Shimoliy Xitoy va Pekin ustidan nazoratni qo'lga kiritishdan oldin 500 ming jangchini qirib tashlagan.
7. Chingizxon dushmanlarini o'z izdoshlari deb qabul qilgan
Обращал врагов в своих последователей
1201-yilgi urush davrida kamonchi Zurg'aday Chingizxonning sevimli otini o'ldiradi. Bundan hukmdor hayratga tushadi va uni o'ldirishdan ko'ra, harbiy qo'mondon etib tayinlaydi. Shundan so'ng Zurg'aday Chingizxonning eng ishonchli generali bo'lib qoladi.
8. Xonning tashqi ko'rinishi haqida aniq faktlar mavjud emas
Нет точных данных о внешности хана
Chingizxonning maktab darsliklarida va boshqa adabiyotlarda suratlari ko'pligiga qaramasdan, hech kim uning aslida qanday ko'rinishda bo'lganligini ayta olmaydi. Ba'zi tarixchilar uning sochlari qizil bo'lganligini taxmin qilishadi.
9. Ko'p bolali ota
Многодетный отец
Chingizxon uning avlodlari qancha ko'p bo'lsa, shuncha katta ahamiyatga ega bo'ladi deb o'ylagan, shuning uchun ham bekor o'tirmagan. Ekspertlarning fikriga ko'ra, hozirgi kunda uning avlodlari osiyoliklarning 8%ini tashkil etadi. 10. Mo'g'ulistonning milliy qahramoni
Национальный герой Монголии
Mo'g'ullarning oliy davlat sovrini - Chingizxon ordeni hisoblangan. Uning portreti mog'ul qog'oz pullariga, suvenirlarga tushirilgan, uning sharafiga turli mehmonxonalar, restoranlar, avialaynerlar nomlangan.
11. Eronliklarga qarshi genotsid siyosati
Геноцид иранцев
XIII asrda Xorazm imperiyasi Chingizxon mo'g'ul armiyasi sababli qulaydi, dushmanning hujumidan yo'q bo'lib ketishga oz qoladi. O'sha davrda xon jangchilarining 3/4 qismini eronliklar tashkil etgan. Oradan 700 yil o'tibgina, aholi mo'g'ul darajasiga yetadi.
12. Chingizxon turli dinlarga nisbatan adolatli bo'lgan
Чингисхан был терпим к различным религиям
Hukmdor bo'sh vaqtlarida islom, buddizm, daotsizm, xristian dinlarini o'rgangan. U Mo'g'ullar imperiyasida turli dinlarga e'tiqod qiluvchilar yashay olishini xohlagan.
13. Jinoyatlarni jazolagan
Наказывал обидчиков
Buyuk xon insonlarni o'zi chiqargan qonunlarga bo'ysungan holda baxtli yashashlariga qo'yib bergan. Har qanday qonunbuzarlik qattiq jazolangan. Masalan, Xorazm davlatidagi shahar hokimiyati Chingizxonning tijorat karvonini bosib olib, savdogarlarni o'ldirish uchun 100 ming jangchilarini yuboradi. Natijada minglab aholi o'ldirilgan, hokimning ko'zi va og'ziga eritilgan kumush quyishgan.
14. Sirli o'lim
Загадочная смерть
Chingizxon 1227-yilda 65 yoshida vafot etgan. Buyuk hukmdorning dafn etilgan yeri sirligicha qolgan, o'limi sabablari haqida esa turli mish-mishlar tarqalgan. Manbalarda uning o'limiga turli sabablar: kutilmagan kasallik, otdan yiqilib tushish kabilar keltirilgan. Bundan tashqari, uning yosh tangut malikasi tomonidan pichoqlab o'ldirilgani haqida ham mish-mishlar uchraydi.
15. Insoniyat tarixidagi eng yirik kontinental imperiya
Крупнейшая в истории человечества континентальная империя
Chingizxon - insoniyat tarixidagi eng yirik kontinental davlat asoschisi. Mo'g'ullar imperiyasi Yer yuzasining 16,11%ini, ya'ni, 9,266 million kv. km maydonini egallagan. Imperiya o'zida Dunaydan Yapon dengizigacha hamda Novgoroddan Kambodjagacha bo'lgan masofani qamrab oladi.
